ZAMBAK 10.SINIF EDEBİYAT 123-126.SAYFA CEVAPLARI(ŞARKI)

4. XV. Yüzyıldan XIX. Yüzyıl Ortalarına Kadar Osmanlı Edebiyatı

A. Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)

4. Metin

Sevdiğim cânım yolunda hâk ile yeksân olduğum

 Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum

Ey benim aşkında bülbül gibi nâlân olduğum

 Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum

Cümle yâran sana uşşâk olduğun bilmez misin

 Cümlenin tâkatleri tâk olduğun bilmez misin

Şimdi âlem sana müştâk olduğun bilmez misin

 Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum

Gâhi Feyz-âbâda doğru azmedüp eyle safâ

Âsaf-âbâda gelüp gâhî salın ey meh-likâ

Gel hele gör sahn-ı Sa'dâbâda hiç olmaz behâ

Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum

Kaplatup gül penbe şâlı ferve-i semmûruna

Ol siyeh zülfü döküp ol sine-i billuruna

 Itr-ı şâhiler sürüp ol gerden-i kâfuruna

Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum

Sen açıl gül gibi zâr ile hezâr olsun Nedîm

Bend bend olsun hâm-ı zülfün şikâr olsun

Nedîm Sen salın cânâ yolunda hâksâr olsun

Nedîm Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum

Nedîm

Günümüz Türkçesiyle

1.dörtlük: Sevdiğim, canım yolunda toprakla bir olduğum! Kurban olduğum, bayramdır, nazla gezmeye çık! Ey aşkı uğrunda bülbül gibi ağlayıp feryat ettiğim! Kurban olduğum, bayramdır, nazlı nazlı gezin, dolaş!

2.dörtlük: Bütün dostların sana âşık olduğunu bilmez misin? Hepsinin artık tahammülleri kalmadığını bilmez misin? Şimdi herkesin seni özlediğini bilmez misin? Kurban olduğum, bayramdır, nazla gezmeye çık!

3.dörtlük: Bazen Feyzâbâda doğru gidip eğlen, bazen de -ey ay yüzlü!- Âsafâbâda gelerek salın, yürü. Hele gel de Sâdâbâd meydanının paha biçilmez güzelliğini gör. Kurban olduğum, bayramdır, nazla gezmeye çık!

4.dörtlük: Gül pembe şalı samur kürküne kaplatarak o siyah zülfü billur göğsüne dökerek ve o bembeyaz gerdanına ıtrışahiler sürerek gezmeye çık, -kurban olduğum!- bayramdır.

5.dörtlük: Sen gül gibi açıl da Nedîm ağlayarak bülbül olsun. Zülfünün kıvrımları düğüm düğüm olsun da Nedîm onlara tutulsun, avlansın. Ey sevgili! Sen salın da Nedîm ayağının altına serilsin. Kurban olduğum, bayramdır, nazla gezinmeye çık!

31. Etkinlik

Şiirin yapısını belirleyerek aşağıya yazınız.

a.          Şiirin birim değerini ve sayısını aşağıya yazınız.

b.   Şiirin bütününde ve birimlerinde ne anlatıldığını kısaca yazınız. Birimler arasındaki ilişkiyi
tartışınız. Sonuçları yazılı olarak ifade ediniz.

c.           Şiirden bir veya iki birim attığımızda şarkının anlamı değişiyor mu? Sözlü olarak ifade ediniz.

d.          Yapı özelliklerini belirlediğiniz şiire ne ad verildiğini şiirin başlık bölümüne yazınız.

e.           Şiirde dile getirilen duygunun anlatıldığı günümüz şiirlerinden hatırladıklarınızı okuyunuz.

32. Etkinlik

Şarkının ahenk özelliklerini bularak aşağıdaki şablona yazınız.

33. Etkinlik

a) Şiirde kendi anlamı dışında kullanılan kelimeleri belirleyiniz. Aşağıdaki şablona yazınız

b) Kendi anlamları dışında kullanılan kelimelerin şiiri nasıl etkilediğini belirtiniz.

Şiir çok anlamlı bir metin türü olduğu için şiirde kendi anlamı dışında kullanılan kelimeler şiirin çok anlamlı olmasına yardımcı oluyor. Bu yüzden şiirlerde kelimelerin kendi anlamları dışında kullanılması şiirin çağrışım gücünü arttırmaktadır.

34. Etkinlik

İncelediğiniz şiirde divan şiirinde kullanılan ortak imgelerden hangileri vardır? Bu imgeler nasıl kullanılmıştır, yazınız.

35. Etkinlik

Şiirdeki edebî sanatları bularak aşağıya yazınız.

Ey benim aşkında bülbül gibi nâlân olduğum

Nida-teşbih

Cümle yâran sana uşşâk olduğun bilmez misin

İstifham

Şimdi âlem sana müştâk olduğun bilmez misin

Mübalağa

Âsaf-âbâda gelüp gâhî salın ey meh-likâ

Nida-teşbih

Ol siyeh zülfü döküp ol sine-i billuruna

Teşbih

Sen açıl gül gibi zâr ile hezâr olsun Nedîm

Teşbih

36.      Etkinlik

a.        Şiirde anlatılanların yaşanabilirliğini tartışınız. Sonuçları defterinize yazınız.

Şiirde şairler kendi iç derinliklerinde duyguları dile getirmişlerdir. Bu duyguları yaşayanlar için dörtlüklerde söylenenlerin benzeri yaşanabilir; ama aynısının yaşanması mümkün değildir.

b.        Şiirde gözlem yapılmış mıdır? Sözlü olarak ifade ediniz.

Gözlem yapılmıştır. Metindeki benzetmeler bu gözlemin sonucudur.

37. Etkinlik

Şiiri, birimleri oluşturan düşünceleri de göz önünde bulundurarak yorumlayınız. Düşüncelerinizi sözlü olarak ifade ediniz.

Şiir bir aşığın sevgilisinden beklentilerini dile getirmektedir. Bu doğrultuda herkesin sevdiğini görmesini istiyor, herkesin dolaştığı seyir yerlerine sevdiğinin gelmesini istiyor. Şiir bu yönleriyle duygunun ve gözlemlerin birleştiği bir metin haline gelmiştir.

38. Etkinlik

Şarkının sizde uyandırdığı hisleri aşağıdaki metin kutusuna yazınız.

Hissettiklerim

39.           Etkinlik (Okul dışı etkinlik)

Nedim'in hayatı ve edebî kişiliği hakkında çıkarımlar yaparak eserle şair arasındaki ilişkiyi belirleyiniz. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

NEDİM

• Merzifonlu Mehmet Efendi'nin oğlu olan Nedim (asıl adı Ahmet), 18. yüzyıl divan şairlerindendir.

• 1681 yılında İstanbul'da doğmuştur.
• Medrese eğitimine daha küçük yaşlarda başlamış, Arapça öğrenmiş, müderrislik ve mahkeme naipliği yapmıştır.
• Şiirlerini çok seven Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın sayesinde Sultan III. Ahmet'in de bulunduğu toplantılara katılmış ve sultanın beğenisini celp etmiştir.
• Ölümü hakkında ise çeşitli iddialar vardır ki bunlar arasından gerçeğe en yakın olanı Patrona Halil İsyanı sırasında bir evin damından düşerek öldüğüdür(1730).
• Lâle Devri şairi olan Nedim, neşeli şarkılar ve gazeller kaleme almış, eserlerinde sık sık aşk, şarap ve zevk mefhumlarını işlemiştir. 
• Divan edebiyatındaki soyut sevgili ve mekânlar Nedim'in şiirlerinde somuta dönüşür.
• Zevk, eğlence, içki şiirlerinin temelini oluşturmuştur.
• Soğuk ve yapmacı anlatımdan kaçınmış, anlatmak istediklerini içten bir şekilde şiirlerine dökmüştür. Bunları da daha çok gazelleriyle anlatmıştır.
• Büyük şair, divan şiirinin katı kurallarına herkes gibi uysa da, bazı yenilikler yapmaktan geri durmamıştır. Örneğin bazı eserlerinde aruz yerine hece ölçüsü kullanmıştır.
• Nedim divan şiirinde çığır açmış büyük bir şairdir. Ne var ki onun değeri öldükten çok sonra anlaşılmıştır.
• Şair ayrıca İstanbul aşkıyla da tanınır. Zaten İstanbul şivesi akımının da öncüsü Nedim'den başkası değildir.
• Başlıca eseri Nedim Divanı'dır.

40.           Etkinlik

Şarkıdan hareketle Nedim'in edebî ve fikrî yönüyle ilgili çıkarımlarınızı aşağıdaki kavram haritasına yazınız.

• Divan edebiyatında İstanbul'u belki de en güzel betimleyen şair kendisidir.
• Şiirlerini kıvrak ve yalın bir dille kaleme almış, aruz kalıplarına bağlı kalmamıştır.
• Aynı zamanda divan edebiyatına şarkı türünü meşhur eden şâir Nedim'dir.
• Nedim dinin bazı yasaklarına karşı çıkmış, bu da onu tasavvufî düşüncelerden uzaklaştırmıştır. Nitekim şair de eserlerinde kadın, içki gibi eğlence unsurlarını işlemiştir. Ona göre yaşamanın temel amacı dünya zevklerini tatmak, eğlenmekti.
• Mahallileşme akımının öncüsüdür.